Ed Ruscha is geboren in Nebraska en opgegroeid in Oklahoma, maar hij hoort bij Los Angeles op een manier zoals maar weinig andere kunstenaars dat doen. Sinds de jaren '60 hebben Ruscha's iconische beelden van het stadslandschap en de cultuur van Los Angeles - snelweg tankstations, parkeerplaatsen, palmbomen, motels, zwembaden en billboards - zowel de populaire perceptie van Hollywood en de stad eromheen weerspiegeld als gevormd.

Ed Ruscha, geboren in 1937 in Omaha, Nebraska, is een invloedrijke kunstenaar die wordt beschouwd als een pionier van het kunstenaarsboek. Zijn unieke benadering van het boek als kunstvorm heeft een blijvende stempel gedrukt op de wereld van de hedendaagse kunst en literatuur.

Route 66

Route 66, die zich uitstrekte over 2.400 mijl, was de hoofdweg van Chicago naar Los Angeles. De lange snelweg werd ook wel de Main Street of America of de Mother Road genoemd.

Ed Ruscha reisde veel over Route 66. In 1956, toen hij achttien jaar oud was, verhuisde hij via die route van Oklahoma City naar Los Angeles. Hij reed samen met zijn vriend Mason Williams in een zwarte Ford sedan uit 1950 en de twee stopten vaak bij benzinestations om bij te tanken of de auto te onderhouden. Door de jaren heen ging Ruscha, die in Los Angeles bleef wonen, vaak heen en weer langs deze beroemde snelweg. Zijn ouders woonden nog steeds in Oklahoma City. Zijn reizen over Route 66 maakten een diepe indruk. De borden, billboards en benzinestations langs de verlaten snelweg inspireerden hem tot het maken van een serie kunstwerken. In 1963 publiceerde hij een boek getiteld Twentysix Gasoline Stations, waarin hij zijn reizen over Route 66 documenteerde aan de hand van zwart-witfoto's van enkele benzinestations langs de weg. Ruscha maakte verschillende schilderijen en afdrukken van deze foto's, waaronder Double Standard.

Een iconisch kunstenaarsboek

In de jaren 60 begon Ruscha met het creëren van wat Riva Castleman bookworks noemde [1]. Zijn meest iconische werk uit die periode is Twentysix Gasoline Stations (1963). Het is een bescheiden publicatie bestaande uit zwart-wit foto's met geografische bijschriften.  De door een reportagestijl gekenmerkte stadsbeelden  zijn nuchter, zonder franje, en drukken een alledaagse banaliteit uit. Dit werk markeert het begin van zijn verkenning van de relatie tussen tekst en beeld, een thema dat door zijn hele carrière zou blijven resoneren.

De inhoud van dit iconisch kunstenaarsboek is een reeks foto's van benzinestations langs de snelweg tussen Ed Ruscha's huis in Los Angeles en het huis van zijn ouders in Oklahoma City. De titel verwijst naar een vroege herinnering van Ed Ruscha en het aantal tankbeurten dat nodig was toen hij van Oklahoma naar de Westkust liftte:

«I hiked from Oklahoma City to Miami and back when I was in junior high school with a friend, and I clearly recall that it took twenty-six rides to get down to Miami and twenty-six rides to get back to Oklahoma City. I’m opening up that as a possibility that maybe I was fixated on that number».[13]

De foto's zijn genomen vanaf de snelweg en omvatten vaak grote delen van het voorterrein of de snelweg. Elke dubbele pagina van het boek onthult een of twee foto's in verschillende maar herhaalde lay-outs, met de foto's in relatief grote witruimtes. De bijschriften bestaan uit de naam van het benzinestation en de locatie (Texaco, Sunset Strip, Los Angeles' en Flying A, enzovoort). Het boek is het eerste in een reeks fotografische kunstenaarsboeken van Ruscha.

Op de voorkant van de omslag is de titel Twentysix Gasoline Stations in rood gedrukt als drie afzonderlijke regels. De felle helderheid van het ontwerp wordt enigszins gedempt door een wikkel van kristalpapier. De gebruikte letter is de Beton Slab [4]. Het lettertype en de typografische vorm van drie regels op een kaft of titelpagina zou Ruscha voor enkele van zijn kunstenaarsboeken herhalen[7].

Twentysix Gasoline Stations werd voor het eerst gepubliceerd in 1963 in een genummerde oplage van 400 exemplaren. Daarna werd het heruitgegeven in twee ongenummerde edities.

Eerste editie, 1963, 400 genummerde boeken.
Tweede editie, 1967, 500 ongenummerde exemplaren.
Derde editie, 1969, 3000 ongenummerde exemplaren [10] .

In een vroeg interview met John Coplans in Artforum licht Ed Ruscha zijn bedoelingen toe:

«To begin with—when I am planning a book, I have a blind faith in what I am doing. I am not inferring I don’t have doubts, or that I haven’t made mistakes. Nor am I really interested in books as such, but I am interested in unusual kinds of publications. The first book came out of a play with words. The title came before I even thought about the pictures. I like the word “gasoline” and I like the specific quality of “twenty-six.” If you look at the book you will see how well the typography works—I worked on all that before I took the photographs. Not that I had an important message about photographs or gasoline, or anything like that—I merely wanted a cohesive thing. Above all, the photographs I use are not “arty” in any sense of the word. I think photography is dead as a fine art; its only place is in the commercial world, for technical or information purposes. I don’t mean cinema photography, but still photography, that is, limited edition, individual, hand-processed photos. Mine are simply reproductions of photos. Thus, it is not a book to house a collection of art photographs—they are technical data like industrial photography. To me, they are nothing more than snapshots».[11]

De kunstenaar hield nauw toezicht op het ontwerp en het drukken van het boek. In een interview uit 1973 zei hij daarover ' I could have saved myself a lot of trouble by loosening up':

«I’d always wanted to make a book of some kind. When I was in Oklahoma I got a brainstorm in the middle of the night to do this little book called Twentysix Gasoline Stations. I knew the title. I knew it would be photographs of twenty-six gasoline stations.»

«Months went into the planning of that. I could have saved myself a lot of trouble by loosening up. You know, not gotten so concerned with how I wanted the thing to look. I changed the form about fifty times at the printer’s.»

«I realized that for the first time this book had an inexplicable thing I was looking for, and that was a kind of a “Huh?” That‘s what I’ve always worked around. All it is is a device to disarm somebody with my particular message.[6]

 

Je zou twee verschillende types kunstenaarsboeken kunnen onderscheiden. De eerste categorie is het livre d’artiste (ook wel livre de peintre genoemd). Deze term wordt voornamelijk gereserveerd voor de boeken die aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw ontstonden uit samenwerkingsverbanden tussen kunstenaars. De tweede variant van het kunstenaarsboek wordt aangeduid met de Engelse term artists’s book en ontstond in de jaren zestig in de context van de conceptuele kunst en minimal art.

Het livre d'artiste kende een intense bloeiperiode in Parijs in de vroege 20e eeuw. Tijdens het interbellum hadden we er te maken met een uitzonderlijke generatie kunstenaars: Picasso, Matisse, Fernand Leger, Georges Braque, Giacometti en dichters als Pierre Reverdy, René Char, Henri Michaux, Apollinaire kenden elkaar en werkten vaak samen. Daarbij kwam een uitzonderlijke generaties uitgevers die de onderlinge kruisbestuiving in boeken kon vastleggen: Ambroise Vollard, Kahnweiler en later, Tériade, Skira en Maeght. Maar het livre d'artiste zou ook later voor kunstenaars een uitdrukkingsvorm blijven, met kunstenaars als o.a. Robert Motherwell, Jasper Johns, Ellsworth Kelly, Brice Marden, in de Verenigde Staten, en Eduardo Chillida, Pierre Alechinsky, Jürgen Partenheimer, Francesco Clemente, Per Kirkeby en Howard Hodgkin in Europa.

Het kunstenaarsboek of  artist’s book dat tijdens de jaren '60 ontstond was meestal door één kunstenaar bedacht en vaak in eigen beheer uitgegeven. De achterliggende gedachte was om een zo goedkoop mogelijk een kunstwerk te produceren dat zonder bemiddeling van het traditionele kunstcircuit direct bij het publiek kon belanden. De oplagen waren zo hoog mogelijk, de productiekosten laag. Aan de Oostkust ging galerist Seth Siegelaub nog een stap verder als hij een tentoonstelling maakte in de vorm van een boek, Xerox Book (1968). Het kunstenaarsboek als tentoonstellingsruimte [2].
Het kunstenaarsboek of artists'book was één van de middelen waarmee conceptuele kunstenaars ageerden tegen bevoogding door critici en tentoonstellingsmakers [3]. De boekjes van Ed Ruscha zijn daarvan een vroeg voorbeeld.
Ruscha publiceerde in de jaren '60 en '70 een reeks kunstenaarsboeken die als kleine paperbacks in een grote oplage geproduceerd waren en relatief goedkoop aangeboden werden.

Artists' books of bookworks

Twentysix Gasoline Stations, 1963
Various Small Fires, 1964
Some Los Angeles Apartments, 1965
Every Building on the Sunset Strip, 1966
Thirtyfour Parking Lots, 1967
Royal Road Test, 1967 (met Mason Williams en Patrick Blackwell)
Business Cards, 1968 (met Billy Al Bengston)
Nine Swimming Pools and a Broken Glass, 1968
Crackers, 1969 (met Mason Williams)
Stains (1969)
Real Estate Opportunities, 1970
Babycakes with Weights, 1970
A Few Palm Trees, 1971
Records, 1971
Dutch Details, 1971
Colored People, 1972
Hard Light, 1978 (met Lawrence Weiner). [4]

 

Ruscha's kunstenaarsboeken bleken zeer invloedrijk. Zijn werk is gekopieerd, nagebootst, toegeëigend en bespeeld door talloze andere boekenmakers. Al in 1969 produceerde de Amerikaanse kunstenaar Bruce Nauman Burning Small Fires, een gevouwen vlugschrift waarop te zien is hoe hij pagina voor pagina een ander werk van Ruscha, Various Small Fires and a Glass of Milk (1964), verbrandde. Recentere werken zijn onder andere Twenty-Four Former Filling Stations (2007) van Frank Eye, Thirtysix Fire Stations (2004) van Yann Sérandour, Eleven French Publishers (2011) van John McDowall, Fortynine Coach Seats Traveling Along the M4 (2003) van Tom Sowden [2], One Swimming Pool (2013) van Elisabeth Tonnard, en recentelijk Eric Tabuchi's Twenty-Four Modern Lorraine Churches (2016), Another Twentysix abandoned Gasoline Stations, (2016), en Vertical Pools (2016), ontworpen als een Ongoing serie [5].