Sonsbeek 1971

De Sonsbeektentoonstelling van 1971 had als ondertitel Sonsbeek buiten de perken. De tentoonstelling of manifestatie bleef niet beperkt tot de grenzen van het park, maar strekte zich uit over het hele Nederlandse grondgebied. Dit was de periode van land art, conceptuele kunst, proceskunst, minimal art, performance en video; de traditionele sculptuur op een sokkel was verdwenen.
Het concept van Sonsbeek ’71, dat in de catalogus wordt bestempeld als 'een avontuur en een dynamische manifestatie', is zowel revolutionair als controversieel. In Sonsbeek Beyond Its Bounds werd het concept van sculptuur als zodanig ter discussie gesteld, evenals de manier waarop het kunstwerk functioneert in de omgeving waarin het is geplaatst.
Sommigen kunstenaars (waaronder Robert Smithson) hadden kritiek op de ‘kunstmatige’ natuur van het park. Het werkcomité, onder leiding van curator Wim Beeren, besloot vervolgens om in overleg een aantal kunstenaars locaties te laten kiezen ‘buiten de perken’ van het Park Sonsbeek. Dit resulteerde in allerlei projecten en kunstwerken, verspreid over heel Nederland.[1]
In het kader van Sonsbeek 71 (Sonsbeek buiten de Perken) nodigde Wim Beeren ook Ed Ruscha uit om een kunstwerk te maken. 

De eerste kunstenaarsboeken ontstonden als livre d’artiste of livre de peintre eind 19e eeuw uit samenwerkingsverbanden tussen schrijvers en beeldende kunstenaars. Tekst en beeld kregen in deze vaak luxueuze uitgaven een steeds grotere visuele eenheid.

In de jaren 1960 krijgt de beeldend kunstenaar meer invloed over de inhoud en de uiteindelijke vormgeving van het boek. Hier ontstaat het boek als kunstvorm waarin het artistieke idee of concept centraal staat en uitgedrukt wordt door middel van foto's en tekst in een eenvoudige vormgeving. Met zijn kleine uitgaven opende Ruscha het medium voor de mogelijkheden van massaproductie en grootschalige distributie.

In de vroege jaren '60 begon Ed Ruscha met het creëren van wat hij zelf artist's books noemde. Zijn boeken behandelen uiteenlopende onderwerpen, van zwembaden tot parkeerterreinen, van palmbomen tot woestijnlandschappen, en ze belichamen met zijn vaak karakteristieke humor een subtiele kritiek op de consumptiemaatschappij.
Zijn meest iconische werk uit die periode is Twentysix Gasoline Stations (1963). Het is een bescheiden publicatie bestaande uit een reeks zwart-wit foto's van benzinestations langs de snelweg tussen Ed Ruscha's huis in Los Angeles en het huis van zijn ouders in Oklahoma City. In 1964 volgde Various Small Fires, dat een reeks foto's van kleine vuurtjes bevat. Voor Every Building on the Sunset Strip (1966) fotografeerde Ruscha de hele Sunset Strip vanaf de achterkant van een pick-up truck en spendeerde vervolgens 9 maanden aan het aan elkaar plakken van de beelden om de doorlopende lengte te vormen. Het resultaat een meer dan 8 meter lange leporello, een tot een accordeon gevouwen boek. Met behulp van een paste-up techniek combineerde Ed Ruscha de individuele foto's met de hand [2]. Voor de neutrale toeschouwer reflecteert Ruscha schijnbaar over de banaliteit van het grootstedelijke leven en de massamedia.

De 16 kleine kunstenaarsboeken die Ruscha tussen 1962 en 1978 produceerde blijven definitieve klassiekers van het genre.

Twentysix Gasoline Stations, 1963
Various Small Fires, 1964
Some Los Angeles Apartments, 1965
Every Building on the Sunset Strip, 1966
Thirtyfour Parking Lots, 1967
Royal Road Test, 1967 (met Mason Williams en Patrick Blackwell)
Business Cards, 1968 (met Billy Al Bengston)
Nine Swimming Pools and a Broken Glass, 1968
Crackers, 1969 (met Mason Williams)
Stains (1969)
Real Estate Opportunities, 1970
Babycakes with Weights, 1970
A Few Palm Trees, 1971
Records, 1971
Dutch Details, 1971
Colored People, 1972
Hard Light, 1978 (met Lawrence Weiner). [4]

 

De Sonsbeektentoonstelling van 1971 had als ondertitel 'Sonsbeek buiten de perken''. Sonsbeek buiten de perken' waarbij voornamelijk grote installaties en sculpturen in een natuurlijke omgeving werden getoond, zijn cruciaal voor de geschiedenis van openluchttentoonstellingen en verlegden de grenzen van de traditionele beeldhouwkunst. De manifestatie bleef niet beperkt tot de grenzen van het park, maar strekte zich uit over de hele Nederlandse natie. Dit was de periode van land art, conceptuele kunst, proceskunst, minimal art, performance en video; de traditionele sokkelsculptuur was verdwenen. In 'Sonsbeek Beyond Its Bounds' werd het concept van sculptuur als zodanig ter discussie gesteld, evenals de manier waarop het kunstwerk functioneert in de omgeving waarin het is geplaatst.

Sonsbeek Buiten de Perken (1971), gefilmd door Jef Cornelis met zijn gebruikelijke scherpe gevoel voor dramaturgie en zijn provocerende mise-en-scène van theoretische conflicten, vormen een unieke documentatie van bewegend beeld van dit baanbrekend kunstevenement.

De film van Jef Cornelis, Sonsbeek Buiten de Perken, 1971 is legendarisch omwille van enkele fragmenten. Vooral de scene met Panamarenko en Jef Geys is memorabel. De Antwerpse kunstenaar wilde in een grasveld van de Balense kunstenaar Jef Geys zijn vandaag wereldberoemde Aeromodeller oplaten om ermee naar Sonsbeek te vliegen. En hoewel dit gigantische luchtschip niet opsteeg, werd die dag wel een belangrijk hoofdstuk Belgische kunstgeschiedenis geschreven. In 1972 werd de ontzagwekkende The Aeromodeller geëxposeerd op Documenta 5 in Kassel, de tentoonstelling die Panamarenko definitief op de kaart zou zetten van de internationale hedendaagse kunst. The Aeromodeller maakt nu deel uit van de collectie van S.M.A.K Gent.