Ed Ruscha, geboren in 1937 in Omaha, Nebraska, is een invloedrijke kunstenaar die wordt beschouwd als een pionier van het kunstenaarsboek. Zijn unieke benadering van het boek als kunstvorm heeft een blijvende stempel gedrukt op de wereld van de hedendaagse kunst en literatuur.

In de jaren 60 begon Ruscha met het creëren van wat hij zelf artist's books noemde. Ruscha's kunstenaarsboeken zijn vaak minimalistisch van aard, en worden gekenmerkt door heldere en eenvoudige ontwerpen en het gebruik van alledaagse taal. Hij combineert afbeeldingen en tekst op een manier die de betekenis en interpretatie van beide elementen uitdaagt. De typografie is altijd een wezenlijk onderdeel van het ontwerp.
Zijn boeken behandelen uiteenlopende onderwerpen, van zwembaden tot parkeerterreinen, van palmbomen tot woestijnlandschappen, en ze belichamen met zijn vaak karakteristieke humor een subtiele kritiek op de consumptiemaatschappij die Ruscha's werk kenmerkt.

Zijn meest iconische werk uit die periode is Twentysix Gasoline Stations (1963). Het is een bescheiden publicatie bestaande uit een reeks zwart-wit foto's van benzinestations langs de snelweg tussen Ed Ruscha's huis in Los Angeles en het huis van zijn ouders in Oklahoma City.

Various Small Fires and Milk, 1964

In 1964 volgde Various Small Fires, dat een reeks foto's van kleine vuurtjes bevat, zoals brandende lucifers, een acetyleenlasbrander en een man die een sigaar of een pijp rookt. De laatste foto is in zwart-wit en is een foto van een glas melk.

In een vroeg interview met John Coplans in Artforum licht Ed Ruscha zijn bedoelingen toe:

«To begin with—when I am planning a book, I have a blind faith in what I am doing. I am not inferring I don’t have doubts, or that I haven’t made mistakes. Nor am I really interested in books as such, but I am interested in unusual kinds of publications. The first book came out of a play with words. The title came before I even thought about the pictures. I like the word “gasoline” and I like the specific quality of “twenty-six.” If you look at the book you will see how well the typography works—I worked on all that before I took the photographs. Not that I had an important message about photographs or gasoline, or anything like that—I merely wanted a cohesive thing. Above all, the photographs I use are not “arty” in any sense of the word. I think photography is dead as a fine art; its only place is in the commercial world, for technical or information purposes. I don’t mean cinema photography, but still photography, that is, limited edition, individual, hand-processed photos. Mine are simply reproductions of photos. Thus, it is not a book to house a collection of art photographs—they are technical data like industrial photography. To me, they are nothing more than snapshots».[2]

De eerste kunstenaarsboeken ontstonden als livre d’artiste of livre de peintre eind 19e eeuw.

Het beginpunt van het genre van kunstenaarsboeken wordt soms gelegd bij de publicatie van Songs of Innocence and of Experience van de Britse dichter en kunstenaar William Blake (1757–1827).[1] Blake's publicaties werden geschreven, geïllustreerd, ingekleurd en ingebonden door hemzelf  en zijn vrouw Catherine en in eigen beheer uitgegeven. De illustraties liepen er door in handgeschreven teksten, en vormden zo samen een coherent geheel. Deze verregaande integratie van tekst, beeld en vorm, was een nieuw element in de geschiedenis van de boekkunst. Al deze factoren blijven tot vandaag sleutelelementen in kunstenaarsboeken.
De boeken die William Morris publiceerde in zijn Kelmscott Press tijdens de jaren 1890, waren een tweede ijkpunt in het ontstaan van kunstenaarsboeken. Morris belichaamde een nieuwe tendens in de boekdrukkunst, die stond voor een individuele expressie van zowel de ontwerper als de uitvoerder, natuurgetrouwheid, en aandacht voor de gebruikte materialen en methodes. Morris was eveneens de grondlegger van de arts-and-craftsbeweging in Groot-Brittannië.
Anderen leggen dan weer de oorsprong van het kunstenaarsboek bij Stéphane Mallarmé en zijn Un coup de dés jamais n'abolira le hasard (Een dobbelsteenworp zal het lot nooit tenietdoen) waarin de dichter experimenteerde met de inhoud en vooral de vorm van zijn gedicht. Marcel Broodthaers zou de visuele poëzie van Mallarmé een extreme vorm geven. Het vormelijke experiment van Mallarmé en Broodthaers’ bewerking ervan zou vele kunstenaars inspireren en was een sleutelgegeven in de geschiedenis van het kunstenaarsboek [1].

In de jaren zestig van vorige eeuw ontstond het concept van het kunstenaarsboek zoals we dat nu kennen, als eenvoudige en betaalbare multiple. In Europa benaderde Fluxus, een interdisciplinaire, internationale groep kunstenaars, het idee van de democratische multiple door de kunstenaar als individu uit te schakelen en groepswerken te realiseren, en verzette zich anderzijds tegen het elitaire karakter van het kunstcircuit door kunstwerken als multiples uit te geven.

Ed Ruscha was een andere kunstenaar die het idee van de democratische productie van kunstenaarsboeken mogelijk maakte. Ruscha produceerde zijn bookworks op grote schaal maar probeerde zoveel mogelijk controle te hebben over elk aspect van het ontwerp en de productie van het boek. Elk boek werd ontworpen als een kunstwerk, maar wel een dat niet uniek was, maar beschikbaar was voor een groot publiek.

«One of the purposes of my book has to do with making a mass-produced object. The final product has a very commercial, professional feel to it. I am not in sympathy with the whole area of hand-printed publications, however sincere. One mistake I made in “Twenty-Six Gasoline Stations” was in numbering the books. I was testing—at that time—that each copy a person might buy would have an individual place in the edition. I don’t want that now».[2]

Ruscha publiceerde in de jaren '60 en '70 een reeks kunstenaarsboeken die als kleine paperbacks geproduceerd waren en relatief goedkoop aangeboden werden als democratische multiples.

Twentysix Gasoline Stations, 1963
Various Small Fires, 1964
Some Los Angeles Apartments, 1965
Every Building on the Sunset Strip, 1966
Thirtyfour Parking Lots, 1967
Royal Road Test, 1967 (met Mason Williams en Patrick Blackwell)
Business Cards, 1968 (met Billy Al Bengston)
Nine Swimming Pools and a Broken Glass, 1968
Crackers, 1969 (met Mason Williams)
Real Estate Opportunities, 1970
Babycakes with Weights, 1970
A Few Palm Trees, 1971
Records, 1971
Dutch Details, 1971
Colored People, 1972
Hard Light, 1978 (met Lawrence Weiner) [4]

 

Ruscha's kunstenaarsboeken bleken zeer invloedrijk te zijn. Voor Burning Small Fires (1968) verbrandde Bruce Naumans Ruscha's Various Small Fires and Milk (1964) en fotografeerde het proces.