Michel Seuphor

Michel Seuphor, maart 1983 (foto ©Copyright Ronald Ergp)

Michel Seuphor (1901-1999)

Michel Seuphor, pseudoniem voor Ferdinand Louis Berckelaers (Borgerhout, 10 maart 1901 – Parijs, 12 februari 1999) was één van de pioniers van het modernisme en de abstracte kunst in Vlaanderen.

Seuphor stond aan de wieg van enkele groeperingen en tijdschriften van de avant-garde. Vanaf 1922 leidde hij samen met Jozef Peeters het toonaangevende avant-gardetijdschrift Het Overzicht waarvoor Europese pioniers van het constructivisme een bijdrage leverden.
In april 1923 bezocht Seuphor voor zijn tijdschrift Het Overzicht in Parijs een aantal kunstenaars voor een interview, Robert Delaunay, Jean Cocteau, Pablo Picasso, Constantin Brancusi, Amédée Ozenfant, Céline, Tristan Tzara, Fernand Lèger en Piet Mondriaan.
Hij zou blijven naar Parijs terugkeren, en in 1925 verhuist hij, gelokt door context van internationale avant-garde, definitief van Antwerpen naar Parijs. Hij zou er naam maken als kunsttheoreticus, beeldend kunstenaar en schrijver-dichter. Hij werd er bevriend met de schilder-beeldhouwer Georges Vantongerloo, Joaquin Torrès-Garcia, Hans Arp en Sophie Taueber-Arp. In januari 1926 reisde Seuphor naar Italië. Hij verbleef in Napels, Rome en Venetië. Van januari tot juli 1927 woonde Seuphor opnieuw in Parijs, bij Paul Dermée en Céline Arnauld in de Rue des Morillons 23. Samen met Dermée organiseerde Seuphor elf poëtische avonden van L'Esprit Nouveau in de galerie Au Sacre du Printemps onder de titel Les soirées de l’Esprit Nouveau.[2]

In 1927 publiceert hij met Enrico Prampolini en Paul Derméede ‘Documents internationaux de l’Esprit Nouveau’, waarin hij het opneemt voor het dadaïsme en voor de abstracte kunst en de strijd aangaat met het surrealisme.
In 1929 stichtte hij met de Uruguayaanse schilder Joaquín Torres García en de Spaanse schilder Pierre Daura de kunstenaarsgroepering Cercle et Carré en organiseerde in 1930 de eerste tentoonstelling exclusief gewijd aan de abstracte kunst.

Michel Seuphor verwierf in 1956 de Franse nationaliteit.

Jos Leonard, omslagillustratie 'Plastiese Omslagteekening', in: Het Ooerzicht, 1923), nr. 18-19, privécollectie

L’Esprit Nouveau, Revue internationale d'Esthétique, October 1920

Michel Seuphor en Suzanne Prasse in de werkkamer an de Avenue Emile Zola, Parijs

Uitgaven van Ergo Pers met Michel Seuphor

Michel Seuphor realiseerde met Rein Ergo en Ergo Pers enkele uitgaven. Het eerste boek Le Cirque Annouss verscheen in 1995, het laatste in in 1998, Terrasses. Terrasses was ook het laatste boek van Michel Seuphor, zijn laatste meditaties, zijn laatste gesprekken met Calf, zijn laatste tekeningen, zijn ultime dadaïstische gedichten. Het typoscript werd door Ronald Ergo in nauwe samenwerking met de dichter geredigeerd. De uitgave verscheen onder een dubbele imprint De Prentenier - Ergo Pers in 1998.

Alle uitgaven van Ergo Pers met Michel Seuphor werden opgenomen in de collecties van de Koninklijke Bibliotheek Albert I, afdeling kostbare werken en in collectie van de de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience te Antwerpen. Ook een groot deel van de bibliotheek van Michel Seuphor bevindt zich overigens in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, zijn archief bevindt zich in het AMVC-Letterenhuis.

Michel Seuphor, Le Bazar d'Imuïf, met een gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice. 40 door de auteur genummerde en gesigneerde exemplaren, gedrukt op Amatruda Amalfi 150 g. 18,5 cm x 26,5 cm, 104 pagina's, € 372. (Luxe-editie met conserveringsdoos in okergeel linnen en met titelvignet, uitverkocht).
Michel Seuphor, Le Cirque Annouss, met een gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice. Reguliere editie en luxe-editie. Le Cirque Annouss, 19,5 cm x 27,5 cm, 112 pagina's. 60 exemplaren gedrukt op Zerkall Büten, € 372. Luxe-editie: 25 exemplaren zijn in een grotere formaat uitgevoerd en in rood linnen gebonden. Met conserveringsdoos in rood linnen en met titelvignet. Deze exemplaren zijn vervolledigd met een suite van drie etsen, La croissance lente, La vérité intérieure en L'effacement volontaire. Uitverkocht.
Michel Seuphor, Sol, Editorial Roela, Madrid, 1998 Sol, de eerste Spaanse antologie van gedichten van Michel Seuphor, verscheen in een oplage van 120 exemplaren, met etsen van Michel Seupho bij Editorial Roela te Madridr. Het boek werd door Ronald en Rein Ergo gerealiseerd in 1998 voor Elisa Luengo Albuquerque. Afmetingen 20 x 31 cm.
Michel Seuphor, Terrasses, met een gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice verscheen inbij Ergo Pers en De Prentenier 1998. Terrasses verscheen in een oplage van 50 genummerde exemplaren gedrukt op handgeschept F. Amatruda, met een suite van twee gesigneerde etsen. Afmetingen 19,5 cm x 27,5 cm, 111 pagina's. Door Michel Seuphor gesigneerd onder het frontispice, onder de bijkomende ets in de suite, en in het colofon. Terrasses verscheen onder een dubbele imprint De Prentenier - Ergo Pers. De productie was vrij omslachtig. Om de auteur te plezieren verschenen enkele hoofdstukken apart; Répétition Générale en Le voile du temple. Pers Pascal Verbeken, Leven & werk van Michel Seuphor \| Bij het verschijnen van Terrasses, De Prentenier, Ergo Pers, 1998. Verschenen in De Standaard, 3 december 1998


Michel Seuphor ontvangt het eerste exemplaar van Terrasses, zijn laatste boek
Œuvre van Michel Seuphor Kunst, over kunst Kunst, over kunst Greco, Parijs, Les Tendances nouvelles,‎ 1931 L'Art abstrait, ses origines, ses premiers maîtres, Parijs, Maeght,‎ 1949 Piet Mondrian, sa vie, son œuvre, Parijs, Flammarion,‎ 1956 Dictionnaire de la peinture abstraite, Parijs, Fernand Hazan,‎ 1957 La Sculpture de ce siècle, Neuchâtel, Le Griffon,‎ 1959 La Peinture abstraite, sa genèse, son expansion, Parijs, Flammarion,‎ 1962 La Peinture abstraite en Flandre, Bruxelles, Arcade,‎ 1962 Le Style et le Cri, Parijs, Seuil,‎ 1965 Le Commerce de l'art, Parijs, Desclée de Brouwer,‎ 1966 L'Art abstrait, Parijs, Maeght,‎ 1970/1974. Vier volumes, het derde en vierde met Michel Ragon Autour du Cercle et du carré, Nantes, Convergence,‎ 1984 Romans Histoires de Grand Dadais, Ramgal (België), Thuillies,‎ 1938 Les Évasions d’Olivier Trickmansholm, Parijs, Aubier,‎ 1939 Douce Province, Lausanne, Marguerat,‎ 1941 La Maison claire, ou les Trois Faces de la vie attentive, Lyon, Le Livre Français,‎ 1943. Uitgave geïllustreerd door Olga Lecaye. Le Visage de Senlis, Parijs, Le Pavois,‎ 1947 Le monde est plein d’oiseaux, Lausanne, Hanc,‎ 1968 Tout homme, Parijs, Jean-Michel Place,‎ 1978 Les Innocents, Parijs, Jean-Michel Place,‎ 1979 Theater L'éphémère est éternel, Turin, Martano,‎ 1972. Toneelstuk geschreven in Rome in 1926, uitgevoerd in Milaan in 1968, in het Centre Georges-Pompidou te Parijs in 1977, in het theater van de Jardin Botanique te Brussel in 1978, telkens met drie decors van Piet Mondrian. Een eerste geautoriseerde vertaling van dit anti-theatertoneelstuk verscheen in 1998 (Het vergankelijke is eeuwig. Een theatertekst met decors van Mondriaan, Antwerpen, Jef Meert, 1998). Poëzie Diaphragme intérieur et un drapeau, Parijs, Les Écrivains réunis, 1926 (Armand Henneuse en Lucien Scheler), voorafgegaan door Le troubadour dans la cour du Louvre, heruitgave Rougerie,‎ 1994 Lecture élémentaire, Parijs, Les Écrivains réunis, 1928, heruitgave Rougerie,‎ 1989 La Vocation des mots, Lausanne, Hanc,‎ 1966 Gosp et Cosnops, Nantes, Convergence,1984 heruitgave Rougerie,‎ 1993 Ciel neuf, Parijs, Jean-Michel Place,‎ 1985 Le Jardin privé du géomètre, Mortemart, Rougerie,‎ 1988 Ambulado, Mortemart, Rougerie,‎ 1989 La Vocation des mots, Mortemart, Rougerie,‎ 1990 Thèmes, Mortemart, Rougerie,‎ 1991 Falaise et le Grand Pacifique, Mortemart, Rougerie,‎ 1992 Paraboliques gevolgd door Soleil, Mortemart, Rougerie,‎ 1993 Musique à Dhiananda, Mortemart, Rougerie,‎ 1996 Solfège, gevolgd door L'Esprit est en croisière, Mortemart, Rougerie,‎ 1997 Tijdschriften Het Overzicht, Parijs, 1921-1925 heruitgave Jean-Michel Place 1976 Les Documents internationaux de l'Esprit nouveau, Parijs, 1927, heruitgegeven door Jean-Michel Place 1977 Cercle et Carré, Parijs, 1930, heruitgegeven door Jean-Michel Place in 1977 en 1994. Bibliofiele uitgaven met De Prentenier 2 PLUS 2, twee gedichten en twee gesigneerde etsen van Michel Seuphor. Tekst van Jan D'haese. De eerste uitgave van De Prentenier met zijn vriend Michel Seuphor. Seuphorismes, met 7 teksten en een ets van Michel Seuphor, vercheen in 1988 bij De Prentenier. Hymne à la vie, met teksten en twee etsen van Michel Seuphor vercheen in 1990 bij De Prentenier. Le Poête met het gedicht Le grand secret en twee etsen van Michel Seuphor verscheen in 1992 Bij De Prentenier. Onze essais de voix pour un chant du soir met 11 gedichten en twee etsen van Michel Seuphor verscheen in 1994. Herr Jesus, met een gedicht van Johann Wolfgang von Goethe vertaald door Michel Seuphor en Jan D'Haese, verscheen in 1994. Michel Seuphor/ Seng Ts’An, A graver dans le coeur net, met een gedicht in een vertaling van Michel Seuphor en met twee originele gesigneerde etsen van zijn hand, verscheen bij De Prentenier in 1995). Falaise et le Grand Pacifique, met gedichten en twee gesigneerde etsen van Seuphor, verscheen in 1996. Orphée, met gedichten en twee gesigneerde etsen van Michel Seuphor verscheen in 1997. Guido Gezelle, Paul Van Ostaijen, Michel Seuphor, Woordmuziek, De Prentenier, Gent 1995. Keuze van gedichten van de drie auteurs, met een gesigneerde ets van Michel Seuphor. L'esprit est en croisière, met 17 gedichten (escales) en drie gesigneerde etsen van Michel Seuphor verscheen in 1999. Terrasses, met een gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice verscheen in 1998. Michel Seuphor, l'homme universel, een kunstenaarsboek van Ronald Ergo met tekst en grafisch werk van Michel Seuphor. Ronald Ergo creëerde de drie boekdelen van Michel Seuphor, l’homme universel tussen 1998 en 2002. Hij bracht hiermee een ode aan zijn overleden vriend. Hij selecteerde de teksten en drukte ze in een speelse en eigenzinnige typografie. Seuphor stierf op 12 februari 1999. De drie boekdelen zouden na zijn dood verschijnen. Een meesterproef. Bibliofiele uitgaven met Ergo Pers Le Bazar d'Imuïf, met een gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice. Le Cirque Annouss, met een gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice. Terrasses, met een gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice, De Prentenier-Ergo Pers, 1998. Répétition Générale. Twee fragmenten uit Terrasses, met een onuitgegeven gesigneerde lijnets van Seuphor op het frontispice. L'invité. Dit uitgelezen fragment uit Le Bazar d'Imuif verscheen bij de dood van Seuphor.

[1] In de suite van het derde deel van Ronald Ergo, Michel Seuphor, l'homme universel, werden naast een ets ook enkele foto's opgenomen. Foto van ©
[2] 'Tijdens de voorbereidingen voor hun tijdschrift organiseren Seuphor en Dermée een aantal literaire avonden, "soirees de I'esprit nouveau" in de galerie Le Sacre du Printemps, die onder andere bijgewoond worden door Russolo, Mondriaan, Pevsner, Léger, Arp, Marinetti, ... Na de elfde avond wordt het lawaaierige gezelschap door de eigenaar van de galerie verzocht niet meer terug te komen. Seuphor vertelt hierover: " ... Je pense que c’est à cette dernière réunion que je pris, dans une des petites vitrines sur la rue, les deux exemplaires de Diaphragme intérieur et un drapeau, qui s'y trouvaient depuis des mois et que personne n'avait achetés ni même regardés, pour les déchirer avec rage au milieu de la foule et projeter les restes en air.
Pauvres poètes que personne ne fit, dont personne n'achète les recueils, que daignent à peine découper ceux qui les reçoivent dédicacés et sans bourse délier. Heureux peintres, auxquels il suffit de conneitre quelques amateurs pour vivre et prospérer. "'
Bram Daverveldt, Seuphor, Antwerpen, Stadsbibliotheek Antwerpen, [2001], p.12. Catalogus bij de tentoonstelling Seuphor in de Stadsbibliotheek Antwerpen, 8 september - 21 oktober 2001. Tekst en samenstelling was van Bram Daverveldt.
[3] Met Piet Mondriaan bleef Seuphor levenslang bevriend. Ze werkten samen verschillende projecten uit. Zo ontwierp Mondriaan in 1926 de decors voor Seuphors’ anti-theatertoneelstuk ‘L’éphémère est éternel’ (Het vluchtige is eeuwig). In 1926 ging het stuk in Lyon in première. Het decor was van Piet Mondrian. Een door Seuphor geautoriseerde vertaling van Henri-Floris Jespers verscheen in 1998 (Het vergankelijke is eeuwig. Een theatertekst met decors van Mondriaan, Antwerpen, Jef Meert, 1998).
[4] Uitgaven bij René Rougerie, Diaphragme intérieur et un drapeau,voorafgegan door Le Troubadour dans la cour du Louvre; Gosps et Cosnops, gevolgd door Le jeu de la règle; Paraboliques, gevolgd door Soleil; Falaise et la grand Pacifique; Thèmes; La vocation des mots; Le jardin privé du géomètre, suivi de Onze essais de voix pour un chant du soir; Ambulado; Lecture élémentaire; Musique à Dhianada; en Solfège, gevolgd door L'esprit est en croisière.

'Les grandes capitaineries de Parijs gouvernent le monde des lettres, c’est entendu et personne n’y changera rien. Exclusivement? Sans faire de bruit, parfois, un innocent ramasse furtivement des grappes qui tombent dans la marge de ces cantines opulentes et, avec la seule magie de ses dix doigts, il fera vivre sa grappille comme un grand vin.
« Mais comment font-ils? s’écrie un galonné de Parijs, on voit du Rougerie partout ! »
Ils travaillent, cher monsieur, tandis que vous faites travailler. Ils ont les manches retroussées, tandis que vous êtes attablé à la brasserie Lipp. Ils aiment le métier et tout ce qui compose le métier, tandis que vous êtes passé maître dans la conduite de votre meute de petits chiens publicitaires et le métier, pour vous, c’est l’affaire des comités.
Rougerie, lui, est présent (il publie Poésie présente), il fabrique lui-même, il ne laisse rien au hasard et ce hasard, parfois, sera son serviteur. Aide-toi, le ciel t’aidera. Qui, mieux que moi, a vécu la vérité de ce proverbe ? Je n’ai connu, je n’ai voulu connaître que l’amour de l'œuvre se faisant et voilà qu’un beau jour Rougerie sonne à ma porte. Et le ciel a pris tout dans sa main généreuse.
Subitement, à quatre-vingt-sept ans, je n’étais plus ostracisé. René Rougerie voit sur ma table le manuscrit d’Ambulando. Il le feuillette, il l'emporte et trois mois plus tard le livre est là. Presque en même temps que la réédition du volume de Lecture Élémentaire vieux, lui, de soixante ans. Je me trouve en compagnie d’auteurs que j’ai connus, qui me sont restés chers : Pierre Albert-Birot, Max Jacob, André Suarès… de beaucoup de vivants à l’accès agréable. Ainsi le ciel, chez moi, s’appelle Mortemart.
Et n’est-ce pas un mythe ? N’entend-on pas un bruit d’enclume ? Vous avez deviné : c’est René Rougerie et son fils Olivier qui tiennent d’une main ferme le marteau d’Héphaïstos. Nous sommes dans la forge de la poésie de France'.[Michel Seuphor in Plein Chant n°53-54 (1993]

35 Leden van Cercle et Carré in Galerie 23, april 1930, v.l.n.r. Francisca Clausen, Florence Henri, de echtgenote van Torres-Garcia Manolita Pina de Torres, Joaquîn Torres-Garcia, Piet Mondriaan, Hans Arp, Pierre Daura, Marcelle Cahn, Sophie Taeuber,Michel Seuphor, Friedrich Vordemberge-Gildewart, Vera Idelson, Luigi Russolo, Nina Kandinsky, Georges Vantongerloo, Wassily Kandinsky, Jean Gorin.

Michel Seuphor (1901-1999) in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience | www.consciencebibliotheek.be
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience bewaart de bibliotheek van Michel Seuphor. Sinds 2007 staat de collectie ter beschikking van het wetenschappelijk onderzoek. Naar aanleiding van deze verwerving werd in de Nottebohmzaal een tentoonstelling georganiseerd (8 september - 21 oktober 2001), wat resulteerde in de catalogus Seuphor. Daarnaast gaf dit ook aanleiding tot een themanummer van het kunsttijdschrift Vlaanderen(nr. 290, 2002/2).
De uitgaven van De Prentenier met Michel Seuphor maken deel uit van de collectie van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

De bibliotheekcollectie van Michel Seuphor, waaronder diverse bibliofiele uitgaven – werd in de loop van 2007 gecatalogiseerd (2.424 titels), en staat sindsdien ter beschikking van wetenschappelijk onderzoek.

Pascal Verbeken, Leven & werk van Michel Seuphor. Bij het verschijnen van Terrasses, De Prentenier en Ergo Pers, 1998. Verschenen in De Standaard, 3 december 1998

Henkels, Herbert, Rik Sauwen, Michel Seuphor en Germain Viatte, Michel Seuphor, Mercator Fonds, Antwerpen: 1976.

Manu van der Aa | Michel Seuphor, Alice Nahon & Eddy du Perron

Ludo Bekkers | Berckelaers/Seuphor, denker en doener

Met Michel Seuphor op de bank | 1964 - Ludo Bekkers ontmoet Michel Seuphor

Cobra.be video | cobra.canvas.be

Hommage aan Michel Seuphor | Wie schrijft die blijft' viert de negentigste verjaardag van kunstenaar en theoreticus Michel Seuphor met een uitgebreid portret.

Seuphor aan het woord | Kort na het overlijden van Michel Seuphor in Parijs presenteert 'Wereldbeeld' op Radio 3 een portret van deze apostel van de abstracte kunst. Jean-Pierre Rondas en Johan de Boose selecteerden een aantal fragmenten uit gesprekken met de kunstenaar en theoreticus.

Cobra.be video | Michel Seuphor en Jozef Peeters

PAB | PAB: printer and friend of poets and painters

Michel Seuphor sur la théosophie | France Régions 3

Mondrian d'après son ami Michel Seuphor. 13 avril 1975 | France Régions 3

Zacht Lawijd, themanummer 'Michel Seuphor. Grensverkenner van de avant-garde', samenstellers: Manu van der Aa, Hans Renders en Johan Vanhecke. Hoogstraten : Stichting ZL (literair-historisch tijdschrift); vol. 8: 3, 2009 - ISBN 978-90-441-2561-0

Archives et Musée de la Littérature : www.aml.cfwb.be
FONDS MICHEL SEUPHOR SYNOPSIS DÉTAILLÉ (ARCHIVES JEAN BRANCHET)

Koninklijke Bibliotheek van België | Never judge a book by its cover, 50 bijzondere Belgische boeken, 1966-2016

Het boek als kunstwerk
Beperkte oplages, unieke stukken en ware kunstwerken: ontdek tijdens deze tentoonstelling 50 bijzondere Belgische boeken uit het Wettelijk depot, van Hugo Claus tot Arno. Want sommige boeken zijn net dat tikkeltje origineler of exclusiever dan de rest. (...) Heel wat hedendaagse kunstenaars lieten zich verleiden door een tekst of de kunsten van het boek: Roger Raveel, Alechinsky, Pol Mara, Lismonde, Vic Gentils, Pol Bury, Camille De Taye, Marcel Mariën, Jo Delahaut, Michel Seuphor, Ronald Ergo, Gustave Marchoul, Luc Tuymans, François Schuiten. Ze komen allemaal aan bod in deze tentoonstelling, met bewerkingen van teksten van Hugo Claus of Henri Michaux, maar ook van buitenlandse auteurs die in België werden uitgegeven: van Hölderlin tot Mishima.

Henri Floris-Jespers, '“Paul van Ostaijen was on-mo-ge-lijk.”' Michel Seuphor graaft in het verleden, in: Gazet vanAntwerpen, 19 juni 1996.

Pascal Verbeken | In memoriam Michel Seuphor (1901-1999)