'Ik heb niet de indruk dat ik gedichten schrijf,' zegt André du Bouchet, 'ik maak aantekeningen'. Dat is geen pose van een te bescheiden auteur. Toen hij nog vaak in Normandië verbleef, kon André du Bouchet (op 7 maart 1924 geboren te Parijs) urenlang over de uitgestrekte plateaus wandelen.
Tijdens het lopen noteerde hij zinnen en zinsflarden in een zakboekje. Thuisgekomen schreef hij daar fragmenten uit over en verwerkte die tot gedichten. In 1990 werden een aantal van die aantekenboekjes onder de titel Carnets 1952-1956 voor de lezer vrijgegeven. In zijn nawoord vertelt tekstbezorger Michel Collot daarin een merkwaardige anekdote: op een zomeravond kwam André du Bouchet van een van zijn voettochten thuis en bleek zijn in leer overtrokken schrift verloren te hebben. Pas een jaar later, toen hij terugkeerde in een Normandisch bos, liep hij bij toeval, aan de voet van een boom, op zijn van vocht doortrokken zakboekje. Terug in Parijs legde hij het te drogen op de schappen van zijn bibliotheek. Op een nacht werd hij gewekt door een zonderling geluid: door de kamer fladderde een grote, prachtige vlinder die ontsnapt was aan de bladzijden van het zakboekje, dat zijn cocon was geweest. De aantekenboekjes dienden niet alleen als cocon van een heuse vlinder -ze waren eveneens de cocon van wat zich later tot poëzie zou ontpoppen. De publicatie van Carnets 1952-1956 is met name boeiend voor een beter begrip van de bundel Dans la chaleur vacante (Vacante gloed, 1961), waarvan ze de weg van aanzet naar resultaat documenteert. Een voorbeeld mag dit verduidelijken. In een schrift van 1953 zijn drie verspreide notities te vinden :

'ik stap       vereend met het vuur' 'het papier zo braak dat het samenvalt met de lucht, de uitgeschakelde aarde' 'ik bied de wind mijn arm aan'

Deze drie notities vindt men in het zesde gedicht van de
cyclus 'De witte motor' (in Vacante gloed) bijeengebracht
tot de eerste van de drie strofen :

                  'Ik stap, vereend met het vuur, in het braakliggende papier
                  dat samenvalt met de lucht, de uitgeschakelde aarde.
                  Ik bied de wind mijn arm aan'.

In zijn eerste bundels Air {Lucht, 1951) en Sans couvercle {Zonder deksel, 1953) overheerst nog duidelijk de bekommernis om de notities tot gedichten om te smeden; de teksten zien er ook uit als gewone prozagedichten of gedichten waarvan de verzen aan de linkerkant mooi op een lijn zijn gezet. Maar in Défets (1981, Overschiet, Ergo Pers, 1996), waarvan de bladzijden naar dezelfde zakboekjes uit de periode 1950-1952 teruggrijpen, worden de aantekeningen als aantekeningen overgenomen -wat visueel tot een vrijere bladspiegel leidt. Het moment waarop het schrijven van André du Bouchet kantelde, is de hierna opgenomen tekst 'Een dag meer, vermeerderd met een dag' uit Laisses (Leibanden, 1979). Daarover André du Bouchet: 'Het zijn strikt genomen geen gedichten : het is een reeks aantekeningen, waarvan ik merk dat het woord, de tegenwoordigheid van het woord, het voorkomen van het woord, nu en dan een zelfde reliëf krijgen als het woord dat we uit gedichten kennen... De tekst is zowat buiten mijn weten om ontstaan en gestructureerd. Het werk is gebaseerd op aantekeningen zoals die zich in de loop van enkele weken of maanden ophoopten, en pas toen ik ze overschreef heb ik ze herlezen. Bij het herlezen heb ik ze een strakkere vorm gegeven, en dat leidde tot zoiets als een reeks, maar het is niet echt een gedicht.' Zijn daaropvolgende bundels – zoals Rapides (Versnellingen, 1980), Ici en deux (Hier in tweeën, 1986) en Axiales (Axialen, 1992) – zullen de fragmentarische vorm van de notities, waarbij lacunes en breuken niet worden weggewerkt, handhaven als teken van de ogenblikkelijke, vluchtige ontmoeting van de mens met de wereld.


André du Bouchet stierf op 19 april 2001 in Truinas in de Drôme.




L I T E R A T U U R

Het werk van André du Bouchet is verdeeld over de uitgeverijen Mercure de France te Parijs en Fata Morgana te Saint-Clément. Dans la chaleur vacante en Ou le soleil (Of de zon) werden samen in de pocketserie Poésie herdrukt (Uitg. Gallimard, Parijs, 1991). Carnets 1952-1956 werd gepubliceerd bij PIon te Parijs. Voor een korte, heldere studie over 'het doorkruiste woord' kan de lezer terecht bij André du Bouchet ou La parole traversée van Jacques Depreux (Uitg. Champ ValIon, Seyssel, 1988).
In het Nederlands verschenen de eerste drie bundels van André du Bouchet in een vertaling van Jan H. Mysjkin: Lucht (1987), Vacante gloed (1992) en Of de zon (1989). De eerste verscheen bij het Pablo Nerudafonds te Brugge, de twee laatste bij Picaron te Amsterdam.
Het vuur en het schijnsel/Grondvlak verscheen eerder (ook in een vertaling Jan H. Mysjkin en ingeleid door Cees Nooteboom) in Avenue, apr. 1988, p. 138-139.